Zgoda na zabieg medycyny estetycznej, czyli kiedy jesteś pacjentem, a kiedy klientem? Rady prawnika

Kilka słów o obowiązku informacyjnym i o świadomej zgodzie na zabieg medycyny estetycznej — raz jeszcze. W naszej codziennej praktyce pracy z lekarzami i pacjentami spotykamy się z kwestią świadomego wyrażenia zgody na zabieg medycyny estetycznej.

Żaden akt prawny nie definiuje bowiem w sposób kompleksowy, w jaki sposób taka zgoda powinna zostać wyrażona. Praktyka pozwoliła jednakże na wytworzenie pewnego wzorca postępowania przez lekarza zajmującego się zawodowo medycyną estetyczną, który pozwala nam na przyjęcie, że pacjent wyraził zgodę na zabieg w sposób świadomy, a zatem że zgoda ta jest z prawnego punktu widzenia, wyrażona w sposób legalny.

Zabieg medycyny estetycznej u lekarza

W przypadku zabiegów medycyny estetycznej wykonywanych przez wyspecjalizowanego lekarza (nie mylić z kosmetologiem/kosmetyczką) mamy do czynienia z zabiegiem o charakterze medycznym — nieterapeutycznym. W takim przypadku pacjent przed wykonaniem zabiegu musi zostać poinformowany w sposób szczegółowy, a zarazem przystępny (taki, aby informacja, która zostanie mu przekazana, została, przez niego zrozumiała), o wszystkich, także szczególnych możliwych do przewidzenia skutkach zabiegu. Samo bowiem uzyskanie zgody na zabieg nie powoduje, że zabieg zostaje wykonany legalnie.

Brak informacji to zgoda nieświadoma

Brak informacji o istocie, przebiegu, znaczeniu, ryzyku i skutkach zabiegu powoduje, że zgoda wyrażona przez pacjenta jest zgodą nieświadomą, która z prawnego punktu widzenia jest zgodą wadliwą. Oznacza to, że w przypadku sporu lekarz może ponieść odpowiedzialność za działanie bez zgody pacjenta na drodze cywilnej, zawodowej, a co najważniejsze karnej.

Zakres obowiązków informacyjnych nie jest przy tym wyznaczany widzimisię lekarza, a wynika wprost z tego, co pacjent — czyli osoba działająca świadomie — powinien wiedzieć przed wykonaniem zabiegu medycyny estetycznej, aby wyrazić świadomą zgodę na jego wykonanie. Tylko w takim przypadku możemy mówić, że pacjent świadomie wyraził zgodę na zabieg, znał ryzyko z nim związane oraz godził się na wystąpienie ewentualnych skutków ubocznych lub działań niepożądanych.

Zgoda świadoma pacjenta

Pacjent musi wyrazić w pełni świadomą zgodę na to, czy warto poddawać się zabiegowi, który w każdym przypadku wiąże się z ryzykiem i narażać swoje dobro w postaci zdrowia (a także w wielu przypadkach życia) w celu osiągnięcia szeroko pojętego celu estetycznego.

Powyższe skłania nas do jednej refleksji — samo wskazanie, skądinąd często stosowane w praktyce — w karcie informacyjnej, iż pacjent został poinformowany o typowych powikłaniach, występujących przy danym typie zabiegów medycyny estetycznej jest niewystarczające. W przypadku sporu z pacjentem, co do poprawności wykonania danej procedury lub w zakresie wystąpienia określonych powikłań, tak sformułowana informacja o zabiegu, nawet podpisana przez pacjenta, z prawnego punktu widzenia jest nieprawidłowa, a zgoda udzielona przez pacjenta w większości przypadków zostanie uznana za wadliwą.

Pacjent świadomy ryzyka ewentualnych powikłań

Zgoda na dokonanie określonego zabiegu medycyny estetycznej wymaga świadomości pacjenta co do występujących powikłań oraz ryzyku wystąpienia takich powikłań. Jedynie w takim przypadku zgoda taka może być uznana za prawidłowo udzieloną zgodę na przeprowadzenie zabiegu. Bez świadomości o powikłaniach (wszystkich, nie tylko tych najbardziej typowych) zgoda pacjenta dotknięta jest wadą, albowiem wyrażając ją, pacjent nie zdaje sobie wówczas w istocie sprawy, na jaki zabieg wyraża zgodę oraz jakie konsekwencje mogą go spotkać w przyszłości.

Obowiązkowy dokładny wywiad z pacjentem

Co bezsporne — odebranie zgody na zabieg poprzedzone powinno zostać wszechstronnym wywiadem z pacjentem. Takie czynności — z uwagi na wykształcenie — mogą w sposób prawidłowy dokonać wyłącznie lekarze. Osoby nie wykonujące zawodu medycznego (kosmetolodzy czy kosmetyczki) nie przeprowadzą w sposób prawidłowy wywiadu przedzabiegowego oraz nie są kompetentne do udzielenia informacji o powikłaniach i działaniach niepożądanych.

Więcej pokrzywdzonych przez osoby bez kompetencji zawodowych

Niestety gwałtowny wzrost zainteresowania zabiegami medycyny estetycznej oraz brak odpowiednich regulacji prawnych doprowadził do wzrostu ilości pacjentek pokrzywdzonych z powodu nieprawidłowego wykonywania takich świadczeń przez osoby bez kompetencji zawodowych.

Tylko lekarz może w sposób prawidłowy zakwalifikować na zabieg medycyny estetycznej, odebrać świadomą zgodę pacjenta na zabieg, rozpoznać czy dany pacjent nie ma przeciwwskazań do wykonania danego zabiegu medycyny estetycznej oraz udzielić pomocy w przypadku ich wystąpienia.

Kosmetolog nie jest zawodem medycznym

Jakikolwiek kosmetolog (co bezsporne zawód niemedyczny) nie jest lekarzem, nie ma zatem prawa wykonywania zawodu lekarza, którego elementem jest także orzekanie o stanie zdrowia, co jest warunkiem koniecznym do prawidłowego wykonania zabiegu medycyny estetycznej, do zakwalifikowania pacjenta do jego wykonania lub do stwierdzenia przeciwwskazań. W takich przypadkach pacjenci degradowani są do roli klienta, a konsekwencje przez nich ponoszone mogą być odczuwane przez wiele lat, a nawet przez całe życie.