Świadoma zgoda na zabieg medyczny

Zgoda własna

Z uwagi na podmiot uprawniony do wyrażenia zgody, zgoda może być zgodą własną, zastępczą lub równoległą. Natomiast ze względu na formę wyróżnia się zgodę zwykłą i pisemną. Zgoda zwykła może być wyrażona ustnie albo w formie dorozumianej (czyli konkludentnej).

Najczęściej dorozumiewać zgody można z wyrażonego gestu, takiego jak np. skinienie głową, ale niekiedy także z milczącego poddania się określonej czynności. Zastrzega się jednak, że zgodę dorozumianą wolno uznać jedynie wtedy, gdy zachowanie pacjenta wskazuje na wolę poddania się „proponowanym" czynnościom medycznym w "sposób niebudzący wątpliwości". Forma pisemna zgody jest wymagana do wykonania zabiegu operacyjnego albo do zastosowania metody leczenia lub diagnostyki, która stwarza podwyższone ryzyko dla pacjenta.

Według art. 32 ust. 1 ustawy o zawodzie lekarza, lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innych świadczeń zdrowotnych bez zgody pacjenta, gdy chory wymaga niezwłocznej pomocy lekarskiej, a ze względu na stan zdrowia lub wiek nie może samodzielnie wyrazić zgody i nie ma możliwości porozumienia się z jego przedstawicielem ustawowym, lub opiekunem. Warunek "niezwłoczności" jest spełniony, gdy niewykonanie czynności od razu przyniesie jakiś szkodliwy, a nieodwracalny skutek. Jeśli to kryterium nie jest spełnione, należy powstrzymać się z dalszym postępowaniem medycznym do czasu, gdy pacjent będzie zdolny sam podejmować decyzje, ewentualnie będzie można skontaktować się z jego prawnym przedstawicielem.
Jak widać, obowiązujące prawo kładzie bardzo duży nacisk na obowiązek wyrażenia przez pacjenta świadomej zgody, dokładnie precyzując kto, w jaki sposób i po spełnieniu jakich warunków takiej zgody udziela. W tej sytuacji posługiwanie się w wielu szpitalach jedynie zgodą blankietową należy uznać za rażące zaniedbanie.

Na podstawie informacji Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej, dr Krystyny Małeckiej,

Zgoda pisemna jest zastrzeżona do zabiegów operacyjnych albo metod leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta. W praktyce sprowadza się to do tego, że zgoda pisemna powinna być pobierana:
a) przed wszystkimi zabiegami operacyjnymi
b) przed zabiegami związanymi z naruszeniem powierzchni ciała, które stwarzają podwyższone ryzyko dla pacjenta (np. znieczulenie zewnątrzoponowe)
c) przed zastosowaniem inwazyjnych metod diagnostycznych (np. badań endoskopowych, angiografia, koronarografia)
d) przed zastosowaniem inwazyjnych metod leczniczych (np. igłoterapia)
e) przed eksperymentem medycznym
f) przed innymi niż ww. metodami leczenia lub diagnostyki, które stwarzają podwyższone ryzyko dla pacjenta.

Zgoda ustna jest, jak to wcześniej już zaznaczono, podstawowym rodzajem zgody udzielanej przez pacjenta lekarzowi. Dlatego też należy ją otrzymać przed wszystkimi świadczeniami medycznymi poza tymi, do których należy uzyskać zgodę pisemną.

• Zgoda dorozumiana najczęściej objawia się poprzez tzw. poddanie się czynnościom medycznym. Nie ulega wątpliwości, że w wielu wypadkach samo poddanie się czynnościom wystarczy.
• Jednakże należy zauważyć, że w przypadku niektórych świadczeń należy otrzymać zgodę ustną, będą to np.:
• a) wszystkie czynności związane pobraniem wydzielin z organizmu pacjenta (np. krwi, moczu)
• b) wszystkie czynności związane z dotykaniem ciała pacjenta (np. oklepanie, osłuchanie, opukanie)
• c) wszystkie czynności związane oględzinami miejsc intymnych na ciele pacjenta
• d) wszystkie badania związane z poddaniem pacjenta działaniu promieniowania (np. rentgenowskiego, magnetycznego).
• Pacjent udziela zgody dopiero po uzyskaniu odpowiedniej informacji od lekarza (patrz: Zgoda uświadomiona, czyli co trzeba powiedzieć pacjentowi, zanim wyrazi zgodę na zabieg).